الف) ماضیها:
1- ماضی ساده یا مطلق:
مثبت: فعل ماضی ساده در زبان عربی؛ مانند: خَرَجَ (بیرون رفت)،کَتَبَ (نوشت)، وَصَلَ (رسید)
منفی: ما + فعل ماضی = لم +فعل مضارع؛ مانند: ما ذهب = لم یذهب (نرفت)
2- ماضی نقلی:
مثبت: قد + فعل ماضی = «قَلَّما، کَثُرَما» + فعل ماضی؛ مانند: قد ذَهَبَ (رفته است)
قَلَّما کان مریضاً (کمتر بیمار بوده است)
کَثُرَما طالَعْتُ کتب تاریخیّ (فراوان کتابهای تاریخی مطالعه کردهام)
منفی: ماضی منفی + بَعْدُ = لمّا + فعل مضارع؛ مانند: ما کَتَبَ بَعْدُ = لمّا یَکْتُبُ (ننوشتهاست)
3- ماضی استمراری:
مثبت: کان + فعل مضارع = کان + خبر از نوع اسم فاعل؛ مانند: کان یَذْهَبُ = کان ذاهِباً (می رفت)
منفی: ما + کان + فعل مضارع = کان + فعل مضارع منفی = ما + کان + خبر از نوع اسم فاعل؛ مانند: ما کانَ یَطْلُبُ/ کانَ لا یَطْلُبُ /ما کانَ طالِباً (نمیخواست)
4- ماضی بعید:
مثبت: کان [+ قد] + فعل ماضی؛ مانند: کُنْتُ قد ذَهَبْنا (رفته بودیم)
منفی: ما + کان + فعل ماضی = کان + فعل ماضی منفی = کان + مضارع منفی به «لم» = لم + یکن (مضارع مجزوم از «کان») + مضارع؛
مانند: ما کان أخَذَ = کان ما أخَذَ = کان لم یأخُذُ = لم یَکُنْ یأخُذُ (نگرفته بود)
5- ماضی التزامی:
مثبت: [ربّما] + یکون + قد + فعل ماضى؛ مانند: ربّما یکون قد قالَ (شاید گفته باشد)
منفى: [لیت +] لا یکون + قد + فعل ماضى؛ مانند: لیته لا یکون قد ذَهَبَ (اى کاش نرفته باشد)
ب) مضارعها:
6- مضارع اخباری:
مثبت: فعل مضارع (بدون ادوات ناصبه و جازمه) = اسم فاعل بهعنوان خبر در جملهی اسمیه؛
مانند: یرجع = الطالب راجِع من المدرسة (دانشآموز از مدرسه بازمیگردد)
یادآوری: خبر در جملهی شرطیه (جواب شرط) نیز بهصورت «مضارع اخباری» ترجمه میشود؛
مانند: إن تجتهد تنجح (اگر تلاش کنی، موفق میشوی)
منفى: «لا ، ما ، لیس» + فعل مضارع؛ مانند: لا یَنْزِلُ = ما یَنْزِلُ = لیس یَنْزِلُ (نازل نمیشود)
7- مضارع التزامی:
ربّما + مضارع = لیت + مضاع = ادوات ناصبه (أن،کی، حتّی و ...) + مضارع
مانند: ربّما یَذْهَبُ (شاید برود) = لیتها تَذْهَبُ (ای کاش برود) = أن یَذْهَبَ (که برود)
یادآوری: فعل شرط نیز بهصورت «مضارع التزامی» ترجمه میشود؛
مانند: إن تجتهد تنجح (اگر تلاش کنی، موفق میشوی)
ج) مستقبل (آینده):
مثبت: س یا سوف + فعل مضارع؛ مانند: سأذْهَبُ = سوف أذْهَبُ (خواهم رفت)
منفی: لن (از ادوات ناصبه) + فعل مضارع؛ مانند: لن تنال (نخواهد رسید)